Mooi stuk van Arno Haijtema over het 25-jarig bestaan van Photoshop waarvoor ik een terugblik heb geschreven over het ontstaan van het programma, de rol van David Hockney en de eerste foto die erin beschikbaar was.
Twee broers, een lasso en een toverstaf
Aan de basis van het meest succesvolle beeldbewerkingsprogramma ooit staan twee broers die elkaar blindelings aanvoelden. Ze verzonnen een product dat in 25 jaar enorm geëvolueerd is maar dat in de kern nog steeds hetzelfde is: een toverdoos waarvan de grenzen bepaald worden door de creativiteit van de gebruiker.
Die toverdoos kon aanvankelijk op scepsis rekenen van fotografen. ‘Waarom zou ik een foto op een computer gaan bewerken, dat doe je toch in een doka?’ Maar langzaam realiseerden die zich dat het programma enorme mogelijkheden voor ze had. Een kleur wat accentueren, het contrast verhogen, de scherpte aanpassen. Met de lasso en de toverstaf konden ze precies die delen van de foto pakken waarop ze hun effect toe wilden passen. Al in de eerste versie van het programma zat het histogram, een functie waarmee gebruikers naar hartenlust aan een schuif kunnen trekken om de verdeling van licht en donker in het beeld te corrigeren. Maar waar je dat alles in een doka gewoon maar moest proberen en de foto af moest drukken om het resultaat te zien, zag je dat in Photoshop direct en kon je zelfs een stap terug doen als het niet beviel.
Eind jaren tachtig waren de twee zelfverklaarde nerds John en Thomas Knoll duizenden kilometers van elkaar bezig om eenzelfde soort probleem op te lossen. John werkte in Californië bij het special effects bedrijf Industrial Light & Magic, dat eigendom was van George Lucas. In 1987 kreeg hij een demo van de Pixar Image Computer waarin een beeld werd gemanipuleerd dat voor een film bedoeld was. De Pixar verscherpte dat beeld waarna het weer terug in de film gestopt zou worden. Knoll zag direct in dat beeldmanipulatie oneindig grote mogelijkheden in zich herbergde. ‘Als je een beeld uit een film kunt digitaliseren, kunt bewerken en weer terug kan stoppen, dan ligt er werkelijk geen grens aan wat je in dat tussenstuk kan doen.’
Op datzelfde moment was broer Thomas in Michigan druk met het schrijven van kleine computerprogramma’s voor zijn afstudeeronderzoek, die in essentie heel erg leken op wat de 120.000 dollar kostende Pixar kon. Hij deed dat op een Macintosh Plus, een betaalbare thuiscomputer die zijn broer zelf ook had. De twee gingen samenwerken om de programmaatjes uit te breiden en samen te voegen tot een product. John was de gebruiker die het programma voortdurend testte en bedacht hoe het eruit zou moeten zien. Samen verzonnen ze nieuwe functies (‘Zou het niet te gek zijn als het dit kon doen?’), waarna Thomas die erin programmeerde. Zo ontstond het eerste beeldbewerkingsprogramma dat een thuisgebruiker zou kunnen betalen.
‘Je bent gek’ zei Thomas toen zijn broer voorstelde er een commercieel product van te maken. ‘Weet je wel hoeveel werk dat is?’ Maar hij zwichtte voor de druk van John waarna die er mee de boer op ging. Eerst onder de naam Display, later als Imagepro en Photolab. Maar al die namen bleken al bezet. Photoshop kwam voorbij, als tijdelijke naam, maar bleef hangen. En hangen. En hangen. Eind 1988 gaven de broers een demo aan het softwarebedrijf Adobe. En terwijl ze eerder bij allerlei andere bedrijven afgewezen waren, zag art director Russell Brand direct de mogelijkheden. Brand wilde van alles met beeldbewerking maar hij was gewend 1000 dollar per uur te betalen aan het bedrijf Scitex om zijn ideeën door een operator (‘je mocht echt niet zelf achter zo’n machine zitten’) uit te laten voeren.
John was met zijn vriendin Jennifer op vakantie geweest bij Bora-Bora en had daar een foto genomen van haar genomen terwijl ze in de branding zit. Hij scande het beeld en gebruikte het voor de demo. Aan de hand van deze ‘Jennifer in Paradise’ foto toonde John achteloos de mogelijkheden van hun programma. Brand stond perplex. ‘Koop dit product, nu!’, schreeuwde hij naar Adobe directeur John Warnock. Het kostte nog tien extra maanden productontwikkeling, maar in februari 1990 zag Photoshop 1.0 het levenslicht.
Jennifer in Paradise werd toegevoegd aan de eerste versies van Photoshop zodat gebruikers een foto hadden om mee te werken. Het intieme moment op het strand werd zo het beeld dat eindeloos gekopieerd en gemanipuleerd werd. De liefde van John werd zo de muze voor duizenden Photoshoppers van de eerste generatie. Jennifer verdween uiteindelijk uit het programma en het originele beeld is vrijwel niet meer te vinden. Maar ze trouwde wel met John. Die werkt nog steeds bij ILM en broer Thomas nog steeds bij Adobe.
David Hockney
In een interview met The Guardian ter gelegenheid van zijn 50ste verjaardag in 1987 kon kunstenaar David Hockney zijn enthousiasme voor de computer als gereedschap voor de kunstenaar nauwelijks in toom houden. Hij noemt het beroemde voorbeeld van Stalin die zijn tegenstander Trotski uit een foto liet verwijderen. ‘Hij verwijderde er een laag uit.’ De toevoeging van lagen aan Photoshop zou nog zes jaar duren maar Hockney had al de kern te pakken. Hockney: ‘Computers kunnen foto’s opnieuw maken. Een man kijkt uit een raam over de Thames, met uitzicht op St. Paul’s. In de volgende versie zijn de meubels verzet en kijkt hij naar een tempel in Bangkok. We denken dat een foto een weergave is van de wereld maar dat is niet waar.’
Hockney begon al in 1985 met het manipuleren van foto’s op de Quantel Paintbox, een revolutionaire computer die vooral gebruikt werd voor tv graphics. MTV maakte er gretig gebruik van. Zo kwam de bijzondere look van de ‘Money for nothing’ video van The Dire Straits volledig uit de Paintbox. Met de Paintbox was in feite alles mogelijk wat de eerste versie van Photoshop ook kon. Het grote verschil was dat de eerste tien keer zo duur was en eigenlijk alleen toegankelijk voor professionals. Photoshop veranderde dat. Quantel verzette zich hevig tegen de opkomst van Adobe maar verloor de rechtszaak waarmee ze hun concurrent wilden stoppen. De Paintbox is nu slechts een nostalgische herinnering van gebruikers van toen en Photoshop is de wereldwijde standaard voor beeldbewerking.
