Obsessief. Zo zou je deze duik in de geschiedenis van Ridley Scotts sciencefictionklassieker wel kunnen duiden. De makers zien Alien als een film die niet alleen door schrijvers, acteurs, technici en de regisseur is gemaakt, maar is geboren uit een soort collectief onderbewustzijn. Als een natuurkracht die wel naar buiten MOEST komen, net als de alien uit de buik van Kane.

Niet dat er geen individuele sterren zijn te benoemen. Naast het visuele genie Ridley Scott en de meesterlijke HR Giger, die de wereld de xenomorph schonk die zo boordevol met connotaties zit dat er een hele trits films over volgde, is de held van Alien toch vooral scenarioschrijver Dan O’Bannon. Hij was de man die een jeugddieet van pulpstrips wist te vertalen naar een huiveringwekkende eerste aanzet tot een script, oorspronkelijk getiteld Memory. Hij schreef en schreef en tekende en tekende, totdat hij op een dood punt kwam. Want hoe kwam die alien op het ruimteschip? Het was collega Ronald Shusett, de uitvoerend producent van de film bij wie O’Bannon geregeld op de bank crashte, die met het antwoord kwam: de alien bevrucht hem!

Dit is geen making-of, het is meer een thinking-of. Een intellectueel stimulerende ervaring waarbij je als kijker meegevoerd wordt en mee kan denken hoe deze film heeft kunnen ontstaan. Regisseur Alexandre O. Philippe is een beoefenaar van wat je het lange video-essay zou kunnen noemen. Hij gebruikt nieuw en oud interviewmateriaal (inclusief fragmenten die verschenen op video en dvd edities van Alien) als bouwstenen voor een onderzoek. Niet naar hoe het is gemaakt (daar zijn al prima docu’s over op die dvd-edities, vooral de bijna 3 uur durende docu The Beast Within: The Making of Alien) maar waarom het is gemaakt.

Memory: The Origins of Alien laat zien hoe O’Bannon zijn pulpstrips combineerde met een scala aan oude SF- en horrorfilms, waarbij het een sport is om te bedenken welke elementen daaruit in het script zijn beland. Ook het werk van fantasy- en horrorschrijver H.P. Lovecraft en dat van kunstenaar Francis Bacon zijn overtuigende invloeden. De climax van deze zoektocht is de “chestbuster” scene. Het is zeker geen toeval dat Philippes vorige film, 78/52: Hitchcock’s Shower Scene (over Psycho), ook vooral over dat ene schokkende moment gaat. Beide films stellen een beslissend en gruwelijk moment in de filmgeschiedenis centraal. Momenten die in het collectieve filmgeheugen gegrift staan. Daarbij wordt de scene tot in detail doorgenomen en voorzien van prachtige anekdotes. Zoals die  van Veronica Cartwright die zich de vreselijke stank herinnert die de acteurs begroette toen ze die dag op de set arriveerden, omdat John Hurt’s prothetische borstholte gevuld was met slachtafval dat onder het licht was gaan rotten. Er worden zijwegen verkend als de insectenobsessie van Dan O’Bannon die hem zou hebben geïnspireerd, terwijl hij leed aan de ziekte van Crohn. Een chronische darmaandoening die hem uiteindelijk fataal werd.

Materiaal als dit zou al genoeg zijn maar Phillippe gaat verder en laat de kijker en de geïnterviewden speculeren over de invloed van Alien op de geschiedenis, niet alleen die van films, maar ook kunst, literatuur, architectuur en de behoeften, angsten, dromen en nachtmerries van de mens. De film koppelt het verhaal, de regie en het productieontwerp aan mythologie, religie, droomduiding, politiek en kolonialisme (daarmee ook aan die andere kaskraker uit 1979, Apocalypse Now, en de fictie van Joseph Conrad). H.R. Giger was geobsedeerd door het oude Egypte, net als Alexandre Jodorowsky. Diens beoogde verfilming van Dune had O’Bannon en Giger eerder samengebracht. Het was aanvankelijk de bedoeling dat de astronauten de eierkamer zouden vinden in een met piramides gevulde oude stad. Een idee dat Ridley Scott later weer oppakte voor Alien: Covenant. De stad was te duur voor de film van 1979 en werd vervangen door een ruimteschip. De “space jockey” zat wel in Alien, al zag de productiestudio er het nut niet van in, en zou terugkeren in Prometheus.

De beelden en verhalen worden gepresenteerd in een clair-obscur belichting met zwarte achtergronden en toont fragmenten van interviews op vierkante monitoren die zijn ingebed in controlepanelen die eruit zien als voorwerpen op de brug van de Nostromo. Alles werkt toe naar de uitgebreide beschouwing van de chestbuster scène, waarin de film laat zien hoe cruciaal de cyclus van bevruchting, dracht, geboorte en transformatie is voor het collectieve bewustzijn waaruit Alien ooit is ontstaan. Een prachtige ode aan de belangrijkste en beste SF-horror-Frankenstein-combi in de geschiedenis