Vrijdag en zaterdag was ik voor 8WEEKLY op het IDFA. Ik heb voor het eerst een perskaart van het documentairefestival, dus waar het meestal bij 1 of 2 films blijft zal ik nu ver over de 10 gaan schat ik. Al zal het wat beperkter zijn dan het IFFR omdat ik naar Amsterdam moet in dit geval. Het blijkt dat IDFA nog sneller uitverkoopt dan het IFFR, dus de eerste dag heb ik vooral in persvoorstellingen gezeten. Daar kan ik altijd terecht. Omdat ik hier ook slechter voorbereid ben dan in Rotterdam komt het wel goed uit, zo’n perszaal. Ik laat me verrassen.

Ik heb het volgende gezien:

Camera/Woman

Karima Zoubir • Marokko, 2012

De gescheiden Marokkaanse Khadija is cameravrouw en fotografe van bruiloften en besnijdingsfeesten. Hoewel ze daarmee kostwinner is voor de familie staat ze toch onder grote druk om ermee te stoppen. Doordat ze vaak ’s avonds werkt is haar baan niet eerbaar voor een vrouw, vinden vooral haar broer en moeder. De rationeel en economisch ogenschijnlijk simpele keuze, werken en eten of niet werken en niet eten, krijgt door de invloed van religie en sociale druk een dimensie waar Khadija bijna aan onderdoor gaat. Hardop vraagt ze zich af wat er mis is met haar baan en hoe moeder en broer denken dan in leven te blijven. Een discussie die ze niet kan winnen omdat beiden niet met argumenten komen. Samen met de ook gescheiden Bouchra bepraat ze de problemen van vrouwen in Marokko. Ze eisen onafhankelijkheid en vrijheid maar ze willen ook hun familie eerbiedigen en, toch ook wel, opnieuw trouwen.

Khadija is een bijzonder onderwerp en ze is een boeiend figuur. Haar gezicht geeft de tweestrijd weer waar ze in zit. Het is jammer dat Camera/Woman eindigt met een schijnbaar gelukkige moeder en zoon die, begeleid door sfeervolle muziek, lachend in de speeltuin zijn. Hoewel ze inmiddels op zichzelf woont is haar positie in de Marokkaanse samenleving immers nog even moeilijk.

Het geheim van de HEMA

Yan Ting Yuen • Nederland, 2012

Een jaar lang volgt regisseur Yan Ting Tuen de CEO van de HEMA Ronald van Zetten. Het oerhollandse bedrijf staat onder druk van de Britse eigenaar Lion Capital om meer winst te behalen. In de film is te zien hoe HEMA uitbreidt in Frankrijk, voorzichtig de markt aftast in China en ondertussen grote ingrepen tracht te doen in de traditioneel lange productiecyclus. Die ligt hier rond de 38 weken, van concept tot het moment dat het in de winkel ligt, waar concurrenten als Zara en IKEA toe kunnen met 6 tot 8 weken. Duidelijk is te zien hoe inkopers, stylisten en marketeers worstelen met deze overgang. De slogan ‘echt HEMA’ staat onder druk omdat de markt het bedrijf dwingt de ontwikkelingen te volgen, waar eerder vertrouwd kon worden op het eigen gevoel en het jarenlang vasthouden aan eenvoud en de strakke lijn.

De mix van dat oerhollandse, de down to earth benadering van zowel de winkelmedewerkers als het management, de discussies over waar het naar toe met de damesmode en de buitenlandse reizen van Ronald van Zetten levert een sterk beeld op van een organisatie die in transitie is en daarin ook succesvol is, zonder het contact met de geschiedenis te verliezen. Het geheim wordt dan ook tastbaar: de HEMA is een sterk bedrijf omdat de filosofie is verankerd in de hele organisatie en het kijken naar de toekomst daarom met vertrouwen in eigen kunnen wordt gedaan.

I want my money back

Leo de Boer • Nederland, 2012

Het onbegrip over het functioneren van de financiele markt en het volledig afhankelijk zijn ervan wordt afgezet tegen een persoonlijke tragedie over een verloren erfenis en een verloren vaderlijke eer. De Nederlandse filmmaker Leo de Boer belegde de erfenis van zijn moeder, die zij aan haar kleinzoon Michael had nagelaten, in aandelen. En verloor. Nu wil Leo dat geld terug. Maar moet hij verder met beleggen of niet? Hij gaat op zoek naar de mechanismes die aan beleggen ten grondslag liggen en de menselijke drang om te gokken met geld. Want dat is beleggen tenslotte. Wat iedereen er ook over mag beweren. Ondertussen is Michael vooral geïnteresseerd in een scooter. Komt Leo nog over de balk met een lening of hoe zit dat? Niet wetend dat vader zoveel van Michaels geld heeft verloren dat die er wel 30 scooters van had kunnen kopen.

De film is het pijnlijkst op die momenten dat Leo met individuele beleggers praat die grote sommen geld zijn kwijt geraakt en niet begrijpen waar het heen is of wie ze de schuld daarvoor moeten geven. Hij zit in exact dezelfde situatie en dat schept een band tussen de filmmaker en de gedupeerden. Die wijken uiteen van een hardwerkende zestiger die al zijn spaargeld (ruim 1 miljoen euro!) kwijt is, tot een echtpaar dat met open ogen in een pyramideconstructie liep. Ze schamen zich voor hun onwetendheid, maar de neiging om je niet echt te willen verdiepen in financiële handelingen is wijdverbreid. Liever geloven mensen de aanbieders ervan op hun mooie blauwe ogen. Tegelijk wordt duidelijk dat zelfs de grootste kenners niet met zekerheid kunnen zeggen waar het heen gaat met de markt. Als ze dat wel konden waren ze immers schatrijk geweest. Leo komt er ondertussen niet echt uit en moet toch echt eens het gesprek aan met zijn zoon. Uiteindelijk blijkt die nog de wijste in deze aangrijpende maar ook komische film.

Propaganda

? • Noord-Korea, 2012

Dat deze documentaire niet echt Noord-Korea is uitgesmokkeld en niet de vrucht is van de machtige propagandatechnieken van het dictatoriale regime daar, is vrij snel duidelijk. Maar dat geeft niets.Propaganda weet een zeer treffend beeld neer te zetten van een Westerse maatschappij die volledig de weg kwijt is. Dan is het leven in zo’n heilstaat een stuk beter. De kijker overtuigen van dat laatste zal niet lukken, maar dat er veel mis is met de volledig gecommercialiseerde en dom gehouden massa’s in kapitalistische samenlevingen valt niet te ontkennen. In een serie hoofdstukken raken de makers aan themas als koopverslaving, moreel verval, politieke manipulatie, het geweldsdogma dat voortkomt uit films en games, en de alom aanwezige celebritycultuur. Ruimte voor nuance is er niet maar dat is ook niet de bedoeling. Het is immers propaganda.

Als mockumentary zou je kunnen stellen dat de film faalt, omdat het niet overtuigt als een Noord-Koreaans exportproduct. Maar als levend bewijs van de macht van propaganda doet de film dat wel. Aan het einde is het moeilijk de neiging te onderdrukken aan dat getoonde morele verval te willen ontsnapppen. Maar waarheen? Niet naar Noord-Korea, hoe sterk Propaganda ook beweert dat dit het beloofde land is.

The successor of Kakiemon

Suzanne Raes • Nederland, 2012

Je zal maar de verantwoordelijkheid dragen om erfopvolging van het familiebedrijf Kakiemon voort te zetten. De exclusieve porseleinsoort wordt al vierhonderd jaar en door veertien generaties van opvolgers gefabriceerd. En dan is vader ook nog eens uitgeroepen tot ‘National living treasure‘, waarmee het Kakiemonporselein ook nog onder landelijke druk gezet wordt. De flegmatieke zoon Hirosji kijkt er wat timide bij, en hoewel hij al 43 is durft hij zijn vader niet tegen te spreken als die hem uitlegt waarom zijn schetsontwerpen niet zo goed zijn. Ze wijken namelijk iets af van die veertien generaties lange traditie en dat is niet de bedoeling. Ondertussen gaat met de porseleineconomie in Arita, Kakiemon is wel de meest exclusieve maar lang niet de enige, al jaren slecht. Mensen willen geen honderden euro’s meer uitgeven aan borden, schalen en vazen, ook al is het nog zo mooi.

Raes laat zien hoe het porselein gemaakt wordt en laat de bijzonderheid ervan belichten door kenners uit diverse hoeken. Die zijn eraan verslingerd en zijn ervan overtuigd dat de lange familietraditie garant staat voor de toekomstige aanvoer van nieuw werk. Heel diep gaat ze er echter ook niet op in en de interviews bieden weinig inzicht in hun drijfveren. De film is dan ook op zijn sterkst als er niet gesproken wordt. Vader en zoon lijden zichtbaar onder de nationale druk en die van de veertien generaties die over hun schouders meekijken. Tegelijk zijn ze ook trots op wat er is bereikt en op de superieure kwaliteit van het ambachtelijke Kakiemonporselein. Deze innerlijke strijd maakt dit tot een fascinerend portret van een familie die vast zit in een zelfgesponnen web.

Công Binh – The Lost Fighters of Vietnam

Dit is een mooie docu over Vietnamese mannen die vlak voor of tijdens WOII door de Franse koloniale bezetter naar Frankrijk  werden verscheept om daar te vechten. Dat er Vietnamezen in het Franse leger vochten was voor mij volkomen nieuw, en ik blijk niet de enige te zijn die er nog nooit van had gehoord. Zo stipt ook de regisseur aan na afloop.

Money For Nothing: Inside the Federal Reserve

Talking heads worden afgewisseld met duizelingwekkende grafieken in dit verhaal over de besluiteloosheid van het machtigste financiële instituut ter wereld.

Évocateur: The Morton Downey Jr. Movie

De Amerikaanse tv- en radiokanalen, vooral aan de rechterzijde van het politieke spectrum, zijn vergeven van eenkennige en tot haat aanzettende talkshow hosts. Denk aan namen als Bill O’Reilly, Glenn Beck of Rush Limbaugh. Morton Downey Jr. ging hen voor en hoewel hij niet de eerste was perfectioneerde hij wel het type van de hondsbrutale gastheer. Nou ja gastheer, het is meer een volksmenner. De gefrustreerde gewone man ging in zijn verzengende shows tekeer tegen de denkbeeldige vijand en voor ‘the greatest nation on earth‘. Aangemoedigd door een nog veel harder schreeuwende en kettingrokende host die zijn gasten het liefst persoonlijk lijkt te willen lynchen. Morton Downey Jr. was vooral begaan met zijn imago en mate van beroemdheid en de film laat goed zien hoe hij zichzelf telkens oppompt om die volksmenner (en vrouwenmagneet, zo blijkt) te worden.

In een originele stijl, waarin professionele en persoonlijke bekenden terugkijken op de man en zijn creatie, wordt een beeld geschetst van iemand die verslaafd was aan aandacht en er alles voor over had beroemder te worden dan zijn vader. Senior was een zeer populaire crooner in de jaren twintig en dertig, tegen wie Frank Sinatra en Dean Martin opkeken. Hij was grote vrienden met de Kennedy’s en junior groeide op in een links milieu dat ook vol weelde was. In originele geanimeerde hoofdstukjes uit Downey Jr’s leven positioneert de film senior als de nemesis die neerkijkt op zijn populistische en agressieve zoon. Die wilde in eerste instantie ook zanger worden, maar naarmate hij ouder en rechtser werd kwam hij tot het besef dat hij de massa op andere manier wilde bereiken. Na een redelijk succesvolle radioshow mocht hij het op tv proberen en toen The Morton Downey Jr Show in oktober 1987 debuteerde was het direct een groot succes. Zijn extreme stijl trok de aandacht omdat hij er alles aan deed zijn gasten en publiek te provoceren. De film zit vol beelden uit de shows en dat materiaal is vaak schokkend om te zien. Denk Jerry Springer maar dan met de host die volop inhakt op de ontstane chaos. Morton Downey Jr. brandde fel maar kort (zijn show heeft uiteindelijk nog geen twee jaar bestaan) en toen hij in 2001 overleed was vrijwel iedereen hem vergeten. Maar het type dat hij speelde blijkt een blijvende invloed op de Amerikaanse medialandschap uit te oefenen.

De sekspolitie

Het werk van de zedenpolitie kan zeer frusterend zijn. In de vele jaren dat de rechercheurs onderzoek doen is het maar in een handvol gevallen gelukt om een slachtoffer van mensenhandel daaruit te halen en ze een eigen leven op te laten bouwen. Deze docu volgt drie van hen. Ze doen dit werk al jaren en ondanks die frustraties weten ze het toch vol te houden. Want dat ene succesje kan genoeg zijn om weer een tijd vooruit te kunnen.